SOCIAL DIMENSION OF URBAN AND PERIURBAN AGRICULTURE

Abstract

A introdução da agricultura nas cidades é um dos eixos prioritários atuais para a reforma ambiental urbana. Existe um amplo consenso a esse respeito, principalmente devido à melhoria do equilíbrio dos ecossistemas urbanos. Ademais, a agricultura urbana também oferece várias possibilidades para a sociedade, na medida em que pode contribuir para a solução de situações de pobreza urbana, além de melhorar a saúde pública dos bairros onde está localizada, principalmente com base em princípios ecológicos. Além de outras vantagens que envolvem diretamente a população que pratica a agricultura ou que a possui como fonte de alimento. Dessa maneira, a agricultura urbana ajuda a mitigar a dupla dimensão socioambiental da crise ecológica planetária de nosso tempo. Nesse sentido, este estudo visa aprofundar a discussão sobre a dimensão social da agricultura urbana, problematizando experiências de diferentes cidades do mundo (particularmente Barcelona, Girona e Natal), esta última a título de contextualização, propondo um esquema dos diferentes tipos de vantagens que essa apresenta. A conclusão aponta na direção de um fenômeno social marcado pela resistência territorial e pela transição para um paradigma produtivo mais equilibrado e contra-racional, em oposição ao paradigma capitalista totalitário globalizado.

Palavras-chaves: Agricultura urbana e periurbana. Dimensão social. Barcelona. 

Author Biographies

Francisco Fransualdo Azevedo, Universidade Federal do Rio Grande do Norte, Natal (RN), Brasil

Doutor em Geografia pela Universidade Federal de Uberlândia - Minas Gerais, com Estágio Doutoral na Universidade de Barcelona - Espanha. Pós-Doutor pela Universidade de São Paulo (USP) e Universidade Estadual Paulista Júlio de Mesquita (UNESP). Professor Visitante Sênior da Universidade de Barcelona (Espanha) - (2019-2020). Professor Associado do Departamento de Geografia da Universidade Federal do Rio Grande do Norte (Cursos de Licenciatura e Bacharelado), Docente do Programa de Pós-Graduação em Geografia da UFRN (Mestrado e Doutorado) e do Programa de Pós-Graduação em Turismo da UFRN (Mestrado e Doutorado). Editor-Chefe da Revista Sociedade e Território. Orientador de Mestrado e Doutorado. Tem experiência docente nas áreas de Economia, Geografia e Turismo. Coordenador de Projetos de Pesquisa, Ensino e Extensão Universitária. Desenvolve pesquisas sobre: Reestruturação produtiva, circuitos espaciais de produção, circuitos da economia urbana, desenvolvimento local e regional, turismo e produção do espaço, turismo e políticas públicas, Economia solidária e participação social. Coordena e/ou participa de projetos de Pesquisa e Extensão no Brasil, Espanha e Moçambique - África.Geografia

Helena Perxacs, Universidade de Barcelona, Barcelona, Espanha

Dra, Em Geografia e Professora da Universidade de Barcelona. 

Maria Angelis Alió, Universidade de Barcelona

Dra, em Geografia e Profs, da Universidade de Barcelona.

References

ALIÓ, M. À. i AZEVEDO, F. F. de. La economía social y solidaria en la transición ambiental. Mercator, Fortaleza, v. 14, n. 3, set/dez 2015, p. 89-108. ISSN 1984-2201. DOI: 10.4215/ RM2015.1403.0006
ALIÓ, M. À; CASANOVAS, M; GIACHINO, D. Environmental Citizen Demands. The manifestos for the agriculture protection in the Metropolitan Regions of Barcelona and the Development of the new Environmental culture. Natal: Sociedade e Territorio, 2017, 29, 1,6-39. ISSN 2177-8396. DOI: 10.21680/2177-8396.2017v29n1
AZEVEDO, F. F. de; NEGRE, M.; BONETA, M. Más allá de la racionalidad capitalista: los proyectos de huertos comunitarios en el contexto de la agricultura urbana y periurbana agroecológica de Cataluña. Actas del XV Coloquio Internacional de Geocrítica, Las ciencias sociales y la edificación de una sociedad post-capitalista. Universidad de Barcelona. 2018. Disponível em: http://www.ub.edu/geocrit/XV-Coloquio/AzevedoNegre.pdf .
BINIMELLIS, R. y DESCOMBES, A. Comercialització en circuits curts. Identificació i tipologia. Manresa: Escola Agrària de Manresa & Departament d’Agricultura. 2010.
EUROPEAN ENVIRONMENT AGENCY. Urban sprawl in Europe. Joint EEA-FOEN report. 2016. Disponível em: www.eea.europa.eu/publications/urban-sprawl-in-europe
EUROPEAN ENVIRONMENT AGÊNCIA. Towards a 'sustainable agriculture'. Bruxelas: European Union, 2016. Disponível em: http://www.eea.europa.eu/themes/agriculture.
FAO - Organização das Nações Unidas para a Alimentação e a Agricultura. Horticultura y diversificación. Disponível em: http://www.fao.org/agriculture/crops/mapa-tematica-del-sitio/theme/horticulturayladiversificacion/es/. 2017.
FAO - Organização das Nações Unidas para a Alimentação e a Agricultura. Agricultura urbana e periurbana. Diversos documentos e Relatórios. Disponível em http://www.fao.org/unfao/bodies/COAG/COAG15/X0076S.htm. 2018.
FERNÁNDEZ CASADEVANTE, F. y MORÁN, N. Raíces en el asfalto: pasado, presente y futuro de la agricultura urbana. Madri: Edita Ecologistas en Acción, 2016.
FOLCH, R. Natura, ús o abús?. Institut d’Estudis Catalans. 2018. Disponível em: https://natura.llocs.iec.cat/.

FORSTER, T., et al. Milan Urban Food Policy Pact: Selected Good Practices from Cities. Fondazione Giangiacomo Feltrinelli: Milan, 2015. Disponível em: https://www.ruaf.org/sites/default/files/MUFPP_SelectedGoodPracticesfromCities.pdf
LIEI 3/2019, del 17 de juny, dels espais agraris. Diari oficial de la Generalitat de Catalunya, 19 de juny 2019, DOGC 7900.

LOCATEL, C. D. e AZEVEDO, F. F. de. Gestão do território e a prática da agricultura urbana na cidade de Natal (RN - Brasil). Scripta Nova. Revista Electrónica de Geografía y Ciencias Sociales. Barcelona: Universidad de Barcelona, 1 de agosto de 2010, vol.XIV, nº 331 (55). http://www.ub.es/geocrit/sn/sn-331/sn-331-55.htm.
DE LA SALLE J., & HOLLAND, M. Agricultural urbanism: Agricultural Urbanism: Handbook for Building Sustainable Food Systems in 21st Century Cities. Winnipeg: Green Frigate Books. 2010.
GONZÁLEZ, C., y PERPINYÀ, A. L’agricultura social. Aproximació conceptual i dinàmica en el context europeu. Barcelona: Biblio 3W Revista Bibliográfica de Geografía y Ciencias Sociales, 18(1046).2013. Retrieved from https://www.researchgate.net/profile/Carles_Guirado/publication/272713292_L’Agricultura_Social._Aproximaci_terica_i_dimensi_en_el_context_europeu/links/5575869308aeacff1ffce3d8.pdf
GUIRADO, C. & Antoni TULLA et alter: L’agricultura social. Aproximació conceptual i dinàmica en el context europeu. Biblio 3W. Revista bibliogràfica de Geografía y Ciencias Sociales. Universidad de Barcelona. Vol. XVIII, nº 1046, 25 de octubre de 2013
MOUGEOT, L. J. Urban agriculture: Definition, presence, potentials and risks, and policy challenges. Cities feeding people series; rept. 31. 2000. Disponível em: https://idl-bnc-idrc.dspacedirect.org/bitstream/handle/10625/26429/117785.pdf?sequence=12
MOUGEOT, L. J. Agricultura Urbana - conceito e definição. Revista de Agricultura Urbana, n.1, 2000. Disponível: https://www.ruaf.org/sites/default/files/AU1conceito.pdf.
MOUGEOT, L. J. Agropolis - The Social, Political and Environmental. Dimensions of Urban Agriculture. London: Earthscan, 2005.
NEAL, S. Transition culture: Politics, localities and ruralities. Journal of Rural Studies, 32, 60–69. 2013. Disponível em: https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2013.04.001
PERXACS, H. Agricultura i comunitats urbanes en transició cap a la sostenibilitat: Estudi de casos i avaluació al sistema agrourbà de Girona. Universitat de Barcelona. 2016. Retrieved from https://www.tesisenred.net/handle/10803/401433#page=1
PINKERTON, T., & Hopkins, R. Local food: how to make it happen in your community. Green Books. 2009.
SANTANDREU, A.; LOVO, I. C. Identificação e Caracterização de Iniciativas de Agricultura Urbana e Periurbana em Regiões Metropolitanas Brasileiras. In: FAO - Organização das Nações Unidas para a Agricultura e Alimentação; Ministério do Desenvolvimento Social e Combate à Fome – MDS; Secretaria de Segurança Alimentar e Nutricional – SESAN; Departamento de Promoção de Sistemas Descentralizados – DPSD. Panorama da agricultura urbana e periurbana no brasil e diretrizes políticas para sua promoção. Belo Horizonte, 2007.
TERRILE, R. Planificación urbana, ordenamiento territorial y AU. Texto temático del Curso-Taller: “Diseño e implementación multi-actoral de políticas y acciones estratégicas en Agricultura Urbana”, IPES, RUAF, Lima: 2006.
WISKERKE, J., & VAN DER PLOEG, J. Seeds of Transition: Essays in Novelty Production, Niches and Regimes in Agriculture. Royal Van Gorkum. 2004.
ZASADA, I. Peri-urban agriculture and multifunctionality: urban influence, farm adaptation behaviour and development perspectives. TU München, Fakultät Wissenschaftszentrum Weihenstephan. 2012.
ZEEUW, H. de, & DRECHSEL, P. Cities and agriculture: developing resilient urban food systems. Nova York: Routledge. Retrieved from http://www.ruaf.org/publications/cities-and-agriculture-deve. 2015.
Published
22/02/2020
How to Cite
AZEVEDO, Francisco Fransualdo; PERXACS, Helena; ALIÓ, Maria Angelis. SOCIAL DIMENSION OF URBAN AND PERIURBAN AGRICULTURE. Mercator, Fortaleza, v. 19, feb. 2020. ISSN 1984-2201. Available at: <http://www.mercator.ufc.br/mercator/article/view/2732>. Date accessed: 29 mar. 2024. doi: https://doi.org/10.4215/rm2020.e19005.
Section
ARTICLES